سنجش ابعاد کالبدی تابآوری جوامع روستایی در مواجهه با سیل (مطالعه موردی: حوضه آبخیز گرگانرود)
نویسندگان
چکیده مقاله:
امروزه نگرش به مخاطرات طبیعی تغییرات چشمگیری داشته و دیدگاه غالب از تمرکز بر کاهش "آسیبپذیری" به افزایش "تابآوری" تغییر یافته است. مطابق آمارها، سیل و طوفان بیشترین خسارات و تلفات را به جوامع بشری واردکرده است. این امر در کشور و استان گلستان نیز صادق است. زیرا، نتایج بررسیها در زمینه مخاطرات طبیعی این استان نشان میدهد که 215 روستای آن، در معرض خطر دائم سیل قرار دارند. اگرچه طی سالهای اخیر در این استان غالباً تدابیری با رویکرد کاهش آسیبپذیری و با تاکید بر ابعاد کالبدی روستاها اتخاذ شده ولی از منظر سنجش تابآوری در مواجهه با مخاطرات سیل، از بُعد کالبدی نیز اقدام موثری صورت نگرفته است. لذا، هدف از این تحقیق تعیین و سنجش رابطه بین عوامل و مولفههای کالبدی و میزان تابآوری جوامع روستایی در مواجهه با مخاطرات سیل در حوضه آبخیز گرگانرود است. این پژوهش از نوع مطالعات کاربردی بوده و به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. جامعه آماری شامل 106 روستا با تعداد 22942 خانوار است که با روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای و تصادفی در کنار بهرهمندی از فرمول کوکران، تعداد 31 روستا با 318 خانوار بعنوان حجم نمونه تعیین شد. یافتههای تحقیق نشان میدهد هرچقدر فاصله بافت و کالبد روستا از رودخانه بیشتر باشد، میزان تابآوری روستائیان نیز افزایش مییابد. این امر در خصوص تابآوری اجزای کالبدی روستا از جمله فاصله واحدهای مسکونی، مزارع و باغات و نیز سایر مستغلات تا رودخانه نیز صادق است. همچنین، معابر روستایی با بهبود کیفیت پوشش معابر، به همراه افزایش طول کانیوو و جدولکشی، میتوان شاهد کاهش آسیبپذیری و متعاقباً موجب بهبود تابآوری کالبدی روستاها بود. گفتنی است، با افزایش عمر مساکن از میزان تابآوری خانوار روستایی کاسته میشود. بهطوریکه، احداث خانههای نوساز و توجه به طرحهای بهسازی مسکن و اقدامات مقاومسازی بنا میتواند تابآوری آنها را در برابر مخاطرات سیل بهبود بخشد. همچنین، نتایج تحقیق نشان میدهد که تابآوری روستاهای منطقه در بُعد کالبدی کمتر از حد متوسط با میانگین 89/2 بوده که در این بین، خانوارهای روستایی زیرحوضههای چهلچای، قورچای و تیلآباد دارای تابآوری کالبدی در متوسط بوده و اکثر خانوارهای روستایی زیرحوضههای سفلیگرگانرود، محمدآباد-زرینگل، مادرسو و قرناوه، دارای تابآوری کالبدی ضعیفی میباشند.
منابع مشابه
بررسی نقش مشارکت زیرحوضه های آبخیز در شدت سیل خیزی؛ مطالعه موردی: حوضه آبخیز حصارک
یکی از مهمترین اقدامات مورد نظر در پروژههای مدیریت سیلاب، بررسی میزان مشارکت زیرحوضههای مختلف یک آبخیز در تعیین مؤلفههای مختلف سیلاب خروجی از حوضه است. با توجه به نبود ایستگاههای هیدرومتری در محل خروجی تمام زیرحوضهها، تحقق هدف مذکور نیازمند شبیهسازی فرآیند بارش- رواناب در زیرحوضهها از طریق مدل های هیدرولوژیکی میباشد. از این رو برای اجرای برنامه های کنترل سیلاب در بالادست حوضه باید به سه...
متن کاملنقش مدیریت منابع آب در توسعه کالبدی با استفاده ازمدل SRM مطالعه موردی حوضه آبخیز طالقان
در این مقاله شبیه سازی رواناب ناشی از ذوب برف با استفاده از مدل SRM در ارتفاعات حوضه آبخیز طالقان بررسی شده است. برف به عنوان یکی از عوامل اصلی ذخیره آب نقش مهمی در رفع چالشهای موجود در مدیریت منابع آب خصوصأ درمناطق کوهستانی ایفا میکند.آب حاصل از ذوب برف، نقش مهمی در ایجاد رواناب سطحی، تغذیه آبهای زیرزمینی را داراست. پوشش برف معرف میزان آب ذخیره شده در حوضه های کوهستانی است. بنابراین تاثیر آن ب...
متن کاملتحلیل عوامل موثر در مدیریت مشارکتی سیل در مناطق روستایی مطالعه موردی روستاهای سیل زده حوزه گرگانرود استان گلستان
جوامع روستایی و فعالیت های تولیدی، خدماتی آن ها به دلیل ارتباط تنگاتنگ با محیط طبیعی، از دیرباز در معرض نیروهای مخرب طبیعی قرار داشته اند، لذا ساکنان هر منطقه به تجربه اقداماتی را برای مقابله با این حوادث و کاهش آثار زیانبار آن بر جوامع خود به کار بسته اند. اغلب مطالعات و اقدامات صورت گرفته نیز حاکی از آن است که کانون توجهات عمومی به عوامل فیزیکی و محیط انسانساخت مخصوصا مسکن معطوف بوده و نگرش ی...
متن کاملبررسی نقش مشارکت زیرحوضه های آبخیز در شدت سیل خیزی؛ مطالعه موردی: حوضه آبخیز حصارک
یکی از مهمترین اقدامات مورد نظر در پروژه های مدیریت سیلاب، بررسی میزان مشارکت زیرحوضه های مختلف یک آبخیز در تعیین مؤلفه های مختلف سیلاب خروجی از حوضه است. با توجه به نبود ایستگاه های هیدرومتری در محل خروجی تمام زیرحوضه ها، تحقق هدف مذکور نیازمند شبیه سازی فرآیند بارش- رواناب در زیرحوضه ها از طریق مدل های هیدرولوژیکی می باشد. از این رو برای اجرای برنامه های کنترل سیلاب در بالادست حوضه باید به سه...
متن کاملتحلیل عوامل موثر در مدیریت مشارکتی سیل در مناطق روستایی مطالعه موردی روستاهای سیلزده حوزه گرگانرود استان گلستان
جوامع روستایی و فعالیتهای تولیدی، خدماتی آنها به دلیل ارتباط تنگاتنگ با محیط طبیعی، از دیرباز در معرض نیروهای مخرب طبیعی قرار داشتهاند، لذا ساکنان هر منطقه به تجربه اقداماتی را برای مقابله با این حوادث و کاهش آثار زیانبار آن بر جوامع خود به کار بستهاند. اغلب مطالعات و اقدامات صورت گرفته نیز حاکی از آن است که کانون توجهات عمومی به عوامل فیزیکی و محیط انسانساخت مخصوصا مسکن معطوف بوده و نگرش ی...
متن کاملتعیین مناطق مولد سیل و اولویت بندی سیل خیزی زیر حوضه ها(مطالعه موردی: حوضه آبخیز جاماش استان هرمزگان )
یکی از راه حل های اصولی برای پیشگیری و مهار سیل ، شناسایی مناطق خطرساز و سیل خیز در داخل حوضه آبخیز است و اصولاً مهار و پیشگیری از سیل باید ابتدا در سر منشأ آن یعنی زیرحوضه های آبخیز مورد توجه قرار گیرد. از این نظر حوضه آبخیز رودخانه جاماش به علت وقوع سیل های ویرانگر در آن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مطالعه مدل حوضه آبخیز با استفاده از نرم افزار hec-geohms تهیه و شبیه سازی هیدرولوژیک ...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 5 شماره پیاپی 11
صفحات 111- 133
تاریخ انتشار 2018-12-21
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023